Bạn có muốn thay đổi gen của những đứa con tương lai để chúng có trí tuệ, sức khoẻ và ngoại hình tốt hơn?

Trong khi khoa học ngày nay đang từng bước biến điều này thành hiện thực, một cuộc thảo luận đang diễn ra trên toàn cầu về giá trị đạo đức của việc củng cố năng lực của con người bằng các công nghệ sinh học như cấy vi mạch vào não và chỉnh sửa gen.

Cuộc thảo luận này đã trở nên gay gắt hơn vào năm 2015, sau khi công cụ chỉnh sửa gene CRISPR-cas9 ra đời, giúp con người tiến gần hơn đến việc sửa đổi DNA để nâng cao các đặc điểm như trí thông minh, sức khoẻ.

Vậy nhân loại có đang tiến gần hơn đến một tương lai nơi mà chúng ta có khả năng nâng cấp gen của mình?

Có lẽ vậy.

Thế nhưng, điều thú vị là các công nghệ nâng cao gen sẽ không tập trung ở những nước phương Tây như Hoa Kỳ hay Anh quốc, nơi mà nhiều công nghệ hiện đại đã ra đời. Thay vào đó, công nghệ nâng cao gen nhiều khả năng sẽ ra đời tại Trung Quốc.

Nhiều cuộc khảo sát đối với người dân tại châu Âu cho thấy nhiều ý kiến chống đối các hình thức nâng cấp cơ thể con người.

Ví dụ, một nghiên cứu đối với 4.726 người Mỹ cho thấy hầu hết trong số họ đều không muốn bị cấy ghép mạch điện tử vào não để nâng cao trí nhớ và đa số cho rằng những việc làm như vậy là trái đạo đức.

Thiết kế trẻ em
Các khảo sát với quy mô lớn hơn cho thấy việc lựa chọn phôi thai tốt nhất để cấy ghép dựa trên các đặc điểm phi y học như ngoại hình và trí tuệ bị phản đối mạnh mẽ tại Đức, Hoa Kỳ và Anh Quốc.

Ý tưởng sửa đổi gen để nâng cao các tính năng đối với các trẻ sơ sinh 'theo thiết kế' còn nhận được ít sự ủng hộ hơn.

Những ý kiến phản đối việc nâng cao cơ thể con người, đặc biệt là nâng cao gen, bắt nguồn từ nhiều lý do. Kết quả khảo sát của Pew cho thấy an toàn là một vấn đề lớn.

Nhiều chuyên gia cũng đã cảnh báo việc chỉnh sửa gen có thể mang lại nhiều rủi ro. Những rủi ro này có thể được chấp nhận trong quá trình điều trị bệnh, nhưng việc củng cố những đặc điểm phi y tế như trí thông minh và ngoại hình lại là một vấn đề khác.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cũng tỏ ra lo ngại về sự bất bình đẳng, khi một thế hệ có nhiều lợi thế hơn thế hệ trước đó.

Tuy nhiên những nghiên cứu này đều tập trung vào cái nhìn từ phương Tây và cho đến nay có ít hơn rất nhiều các cuộc khảo sát tương tự ở những quốc gia khác.

Có một số bằng chứng cho thấy việc củng cố gen cũng bị phản đối ở Nhật Bản.

Tuy nhiên những nước khác như Trung Quốc và Ấn Độ là đón nhận ý tưởng này một cách tích cực hơn.

Tại Trung Quốc, điều này có thể là do tư tưởng cởi mở hơn trước các chương trình ưu sinh như cho phép phá bỏ các bào thai bị rối loạn gen. Tuy nhiên cần có nhiều nghiên cứu hơn để giải thích cụ thể sự khác biệt này.

Điều này đã khiến Darryl Macer, từ Viện Eubious Ethics, dự đoán rằng châu Á sẽ dẫn đầu trong việc nâng cao, cải thiện cơ thể người.

Trong khi đó, rào cản lớn nhất đối với việc nâng cấp gen sẽ là những quy định cấm sửa đổi gen.

Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng việc sửa đổi gen của nhóm tế bào trong một thai đang phát triển bị cấm tại châu Âu, Canada và Úc. Các nước khác như Trung Quốc và Ấn Độ lại thoải mái hơn trong vấn đề này và ở những nước này, các giới hạn hầu như chỉ đóng vai trò hướng dẫn hơn là quy định.

Hoa Kỳ có vẻ như là trường hợp ngoại lệ.

Nước này thiếu những quy định pháp lý nhằm giới hạn việc sửa đổi gen. Tuy nhiên, các khoản ngân sách liên bang bị cấm dùng cho việc sử đổi gen của nhóm tế báo trong một thai đang phát triển. Khi mà hầu hết các nghiên cứu về gen đều phụ thuộc vào nguồn tài trợ của chính phủ, quy định này đóng vai trò quan trọng trong việc giới hạn các nghiên cứu về sửa đổi gen.

Trái lại, chính nguồn tài của chính phủ đã giúp Trung Quốc trở thành nước đầu tiên sửa đổi gen của phôi thai con người bằng công cụ CRISPR-cas9.

Tuy nhiên, có hai yếu tố chính góp phần vào sự có mặt của công nghệ củng cố gen - các nghiên cứu để thúc đẩy công nghệ sửa đổi gen và dư luận ủng hộ việc sửa đổi gen - hai yếu tố mà các nước phương Tây đang bị Trung Quốc bỏ xa.

Các nền dân chủ phương Tây thường khá nhạy cảm trước ý kiến số đông. Các chính trị gia dân cử sẽ khó có khả năng đầu tư cho những dự án gây tranh cãi và nhiều khả năng sẽ hạn chế chúng.

Trong khi đó, những nước như Trung Quốc, vốn thiếu một hệ thống dân chủ, lại ít bị tác động bởi ý kiến số đông hơn và các quan chức có thể đóng vai trò tác động để định hướng dư luận theo hướng mà chính phủ mong muốn.

Điều này đồng nghĩa với việc các ý kiến chống đối công nghệ củng cố gen, nếu có, cũng bị đè bẹp dần.

Các quy tắc quốc tế hầu như đang chống lại việc sửa đổi gen, thế nhưng Trung Quốc đã bất chấp luật pháp quốc tế để phục vụ cho lợi ích của mình trong nhiều lĩnh vực.

Thật vậy, nếu chúng ta gạt các yếu tố đạo đức và an toàn sang một bên, việc củng cố gen có thể mang lại một lợi ích quốc gia khổng lồ.

Ngay cả việc nâng cao trí thông minh ở mức độ tương đối thông qua việc chỉnh sửa gen có thể có tác động to lớn lên tăng trưởng kinh tế. Một số gen có thể mang lại cho các vận động viên lợi thế đáng kể trong các cuộc thi quốc tế. Một số gen có tác động lên nhu cầu bạo lực và sửa đổi chúng có thể làm giảm tỷ lệ tội phạm.

Nhiều lợi ích của việc củng cố gen vẫn chỉ là phỏng đoán, thế nhưng các công trình nghiên cứu đang dần biến chúng thành hiện thực. Nếu các nghiên cứu khác chứng minh được khả năng nâng cấp các đặc điểm của con người thông qua việc thay đổi gen, Trung Quốc nhiều khả năng sẽ dẫn đầu trong lĩnh vực này.

Vì sao các nước phương Tây lại lo ngại về khả năng Trung Quốc sẽ dẫn đầu trong việc chỉnh sửa gen?

Nếu các ý kiến chỉ trích tính đạo đức và độ an toàn của công nghệ chỉnh sửa cơ thể con người là đúng thì việc Trung Quốc dẫn đầu trong lĩnh vực này là điều đáng lo ngại.

Người dân nước này sẽ trở thành nạn nhân của những biện pháp can thiệp vô đạo đức và nguy hiểm. Nếu nhìn vào hồ sơ nhân quyền của Trung Quốc, chúng ta có thể dễ thấy tiếng nói quốc tế sẽ khó có tác động nào đáng kể.

Bên cạnh đó, việc củng cố năng lực của người dân cũng sẽ giúp Trung Quốc tăng khả năng cạnh tranh và gây khó xử cho các đối thủ của nước này - liệu họ sẽ phải chịu tụt lại phía sau hay chấp nhận củng cố gen và gánh chịu những hậu quả về đạo đức lẫn sức khoẻ?

Ngược lại, nếu việc cải thiện cơ thể người là điều nên làm thì đây là một xu hướng tích cực.

Sự do dự của các chính phủ phương Tây đang làm chậm tiến trình phát triển của nhân loại, trong khi Trung Quốc đang tiến lên phía trước. Sự tiến bộ của Trung Quốc trong lĩnh vực này sẽ gây áp lực bắt các nước phương Tây phải nới lỏng các giới hạn và từ đó, cho phép toàn bộ nhân loại được tiến lến phía trước, trở nên mạnh khoẻ hơn, đạt hiệu suất cao hơn.

Dù nhìn ở khía cạnh nào đi nữa, xu hướng này cũng vô cùng quan trọng.

Chúng ta sẽ xem liệu dư luận tại Hoa Kỳ và các nước khác có thay đổi hay không, hay liệu nguồn tài trợ từ chính phủ tại Trung Quốc có một lúc nào đó sẽ cạn kiệt hay không.